Tiarlelo

Tiarlelo
Grundschule von Tiarlelo (2022)
Daten
Fläche8,36 km²[1]
Einwohnerzahl532 (2022)[2]
Chefe de SucoMiguel dos Santos
(Wahl 2016)
AldeiasEinwohner (2015)[1]
Tiarlelo-Ilat162
Cotabot188
Soilacudu140
Der Suco Tiarlelo
Tiarlelo (Osttimor)
Tiarlelo
Koordinaten: 8° 56′ S, 125° 23′ O

Tiarlelo (Tirlelo, Tiar Lelo, Ciar Lelo) ist ein osttimoresischer Suco im Verwaltungsamt Atsabe (Gemeinde Ermera).

Geographie

Tiarlelo
OrtePosition[3]Höhe
Lebutilau8° 54′ 48″ S, 125° 21′ 13″ O620 m
Tiarlelo8° 55′ 30″ S, 125° 22′ 33″ O1104 m

Der Suco liegt im Nordwesten des Verwaltungsamts Atsabe. Nördlich liegt der Suco Leimea Leten, östlich der Suco Malabe, südöstlich der Suco Atara, südlich der Suco Batu Mano und westlich der Suco Laubono. Die Grenze zu Leimea Leten bildet der Fluss Magapu, die Grenze zu Laubono und Batu Mano der Baluani in den der Magapu mündet. Es sind Nebenflüsse des Lóis.[4]

Tiarlelo hat eine Fläche von 8,36 km²[1] und teilt sich in die drei Aldeias Tiarlelo-Ilat, Cotabot (Kota Bot) und Soilacudu.[5]

Der Ort Tiarlelo liegt im Osten des Sucos, auf einer Meereshöhe von 1104 m. Hier befindet sich die Grundschule des Sucos, die Escola Tiarlelo.[6] Tiarlelo bildet das kulturelle Zentrum von Atsabe, da hier der Koronel bote der Region lebte. Allerdings werden die Koronel bote dieser Familie in einigen mündlichen Überlieferungen als Usurpatoren bezeichnet, welche die Herrschaft von Laclo und Leimea übernahmen.[7]

Neben Tiarlelo im Osten befindet sich im Suco noch das Dorf Lebutilau im Nordwesten.[8]

Einwohner

Einwohner von Tiarlelo (2022)

In Tiarlelo leben 532 Einwohner (2022), davon sind 277 Männer und 255 Frauen. Im Suco gibt es 90 Haushalte.[2] Über 97 % der Einwohner geben Kemak als ihre Muttersprache an. Minderheiten sprechen Bunak oder Tetum Prasa.[9]

Geschichte

(c) José Fernando Real, CC BY-SA 4.0
Wohnhaus in Tiarlelo (2017)
(c) José Fernando Real, CC BY-SA 4.0
Wohnhaus in Tiarlelo (2017)

Anfang Januar 2003 wurden Tiarlelo und Laubono von bis zu 15 mit Sturmhauben maskierten Banditen mit automatischen Waffen und alten indonesischen Uniformen überfallen, 25 km von der Grenze zu Indonesien entfernt. Drei Menschen wurden getötet und fünf verletzt. Die Verteidigungskräfte Osttimors schickten daraufhin 180 Soldaten für Polizeiaufgaben in die Region.[10] Mitglieder von Colimau 2000 – einer Organisation, die von ehemaligen im Untergrund arbeitenden Jugendaktivisten gegründet wurde – wurden beschuldigt, in die Überfälle verwickelt gewesen zu sein, bei denen insgesamt sieben Menschen starben. Massenverhaftungen folgten, doch von den Gerichten wurden alle Verdächtige wieder freigelassen.[11]

Politik

Bei den Wahlen von 2004/2005 wurde Miguel dos Santos zum Chefe de Suco gewählt[12] und 2009 und 2016 in seinem Amt bestätigt.[13][14]

Weblinks

Commons: Tiarlelo – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien

Einzelnachweise

  1. a b c Direcção-Geral de Estatística: Ergebnisse der Volkszählung von 2015, abgerufen am 23. November 2016.
  2. a b Institutu Nasionál Estatístika Timor-Leste: Final Main Report Census 2022, abgerufen am 18. Mai 2022.
  3. Atlanten der zwölf Gemeinden und der Sonderverwaltungsregion Osttimors, Stand 2019 (Direcção-Geral de Estatística DGE).
  4. Timor-Leste GIS-Portal (Memento vom 30. Juni 2007 im Internet Archive)
  5. Jornal da República: Diploma Ministerial n.° 16/2017, mit Korrekturen vom 9. Mai 2017, abgerufen am 12. März 2019.
  6. Liste der Wahllokale zu den Parlamentswahlen in Osttimor 2007 (PDF-Datei; 118 kB)
  7. Andrea K. Molnar: Died in the service of Portugal
  8. UNMIT: Timor-Leste District Atlas version02, August 2008 (Memento vom 3. Dezember 2011 im Internet Archive) (PDF; 584 kB)
  9. Ergebnisse des Zensus 2010 für den Suco Tiarlelo (tetum; PDF; 8,5 MB)
  10. The Age, Bericht über den Zwischenfall Jan. 2003 in Atsabe
  11. The Australian: Four believed dead in more Timor violence, 16. November 2006, abgerufen am 6. Februar 2016.
  12. Secretariado Técnico de Administração Eleitoral STAE: Eleições para Liderança Comunitária 2004/2005 - Resultados (Memento vom 4. August 2010 im Internet Archive)
  13. Secretariado Técnico de Administração Eleitoral STAE: Eleições para Liderança Comunitária 2009 - Resultados (Memento vom 4. August 2010 im Internet Archive)
  14. Jornal da República: Lista Naran Xefe Suku Eleito 2016, 2. Dezember 2016, abgerufen am 17. Juni 2020.

f1 Karte mit allen Koordinaten: OSM | WikiMap

Auf dieser Seite verwendete Medien

2022-11-03 Tiarlelo 2.jpg
MINSTRU MAE LANSA FATUK DAHULUK BA UKL FAZE II UNIDADE 10, INAGURA UKL FAZE I ( REGULAR) UNIDADE 3 , REABILITASAUN SEDE SUKU NOMÓS HALA'O INAGURASAUN BA ESKOLA ENSINU BÁZIKU IHA SUKU TIARLELO POSTU ADMINISTRATIVU ATSABE.

Ermera, 03 Novembru 2022- Ministru Administrasaun Estatal, Miguel Pereira de Carvalho, akompanã husi Sekretária Ezekutiva ST-PNDS nomós Diretor Jeral Dezenvolvimento Rural, hala'o lansamentu fatuk dahuluk ba UKL Faze II Ba Unidade 10, halo Inagurasaun ba UKL Regular unidade 3 nomós reabilitasaun ba eskola Ensinu Báziku, iha Postu Administrativu Atsabe, Munisípiu Ermera.

Ministru iha fatin refere hata'an ba jornalista katak, Ohin hau mai iha ne'e bazeia ba konvite husi Xefe suku Tiarlelo, PA Atsabe, munisípiu Ermera nomós komunidade tomak konvida hau mai atu halo inagurasaun nomós tau fatuk dahuluk ba UKL faze ba daruak, husi Programa Nasional ba Dezenvolvimentu Suku ( PNDS ),iha suku ida ne'e . Atividade ba dahuluk, realiza ohin mak inagura ona uma ba ita nia família kbi'it laek ne'ebe halo ona iha suku ida ne'e tamba iha tinan kotuk, hau inagura hotu ona. Iha tinan ida ne iha suku Tiarlelo populasaun menus husi 700 , nebe'e ita halo uma UKL ba faze II, hamutuk 10. Ita nia populasaun sira senti kontenti tebes ho uma sira ne'ebe, ita nia Estadu oferese ona ba sira. Ohin hau mos tau fatuk dahuluk ba prosesu reabilitasaun sede suku Tiarlelo. Iha tinan ida ne'e fulan Dezembru ita rehabilita ona suku 400, iha teritóriu Timor Leste, tinan oin ita sei reabilita ta'an Sede suku hamutuk 52, progresu ne'ebe importante tebes husi planu Governu Konstitusional ba dawalu, hodi hadia ita nia administrasaun suku sira, atu bele fasilita suku sira nomós atu halo atendimentu ba ita nia komunidade sira. Iha aktividade ikus liu mak ohin hau mai iha ne'e, atu halo inagurasaun ba kontrusaun aula eskola ho ninia sala hamutuk 3, iha ensinu Báziku Filial Tiarlelo nian, ne'ebe mak hetan kontrolu husi Programa Nasional ba Dezenvolvimentu Suku (PNDS) ho montante orsamentu hamutuk Dolar Amérikanu rihun 40, ne'ebe kompostu husi sala 3 , kompletu ho fasilidade sira mak hanesan Kadeira no meza,atu nune'e Koordenador Eskola ho nia professor nain 6, atu bele hanorin alunu hamutuk 147, iha ensinu baziku filial Tiarlelo, nune'e mós hola parte iha ensinu baziku sentral Tiarlelo nian. Governante ne'e mor realsa liu tan kata, Ida nee mak progresu ne'ebe ita halo hodi Dezenvole no fasilita labarik sira iha área ida nee, atu sira bele asesu ba Edukasaun. tuir Ministru, Ita hotu hatene katak Governu Konstitusional ba da VIII nia mandatu iha tinan 5 nia laran, tenki esforsu hodi garante infraestrutura sira ba iha eskola hahu husi Pre-Primária to'o ensinu báziku sira hotu, atu bele iha fasilidades ida ne'ebe adekuadu.
2022-11-03 Tiarlelo 1.jpg
MINSTRU MAE LANSA FATUK DAHULUK BA UKL FAZE II UNIDADE 10, INAGURA UKL FAZE I ( REGULAR) UNIDADE 3 , REABILITASAUN SEDE SUKU NOMÓS HALA'O INAGURASAUN BA ESKOLA ENSINU BÁZIKU IHA SUKU TIARLELO POSTU ADMINISTRATIVU ATSABE.

Ermera, 03 Novembru 2022- Ministru Administrasaun Estatal, Miguel Pereira de Carvalho, akompanã husi Sekretária Ezekutiva ST-PNDS nomós Diretor Jeral Dezenvolvimento Rural, hala'o lansamentu fatuk dahuluk ba UKL Faze II Ba Unidade 10, halo Inagurasaun ba UKL Regular unidade 3 nomós reabilitasaun ba eskola Ensinu Báziku, iha Postu Administrativu Atsabe, Munisípiu Ermera.

Ministru iha fatin refere hata'an ba jornalista katak, Ohin hau mai iha ne'e bazeia ba konvite husi Xefe suku Tiarlelo, PA Atsabe, munisípiu Ermera nomós komunidade tomak konvida hau mai atu halo inagurasaun nomós tau fatuk dahuluk ba UKL faze ba daruak, husi Programa Nasional ba Dezenvolvimentu Suku ( PNDS ),iha suku ida ne'e . Atividade ba dahuluk, realiza ohin mak inagura ona uma ba ita nia família kbi'it laek ne'ebe halo ona iha suku ida ne'e tamba iha tinan kotuk, hau inagura hotu ona. Iha tinan ida ne iha suku Tiarlelo populasaun menus husi 700 , nebe'e ita halo uma UKL ba faze II, hamutuk 10. Ita nia populasaun sira senti kontenti tebes ho uma sira ne'ebe, ita nia Estadu oferese ona ba sira. Ohin hau mos tau fatuk dahuluk ba prosesu reabilitasaun sede suku Tiarlelo. Iha tinan ida ne'e fulan Dezembru ita rehabilita ona suku 400, iha teritóriu Timor Leste, tinan oin ita sei reabilita ta'an Sede suku hamutuk 52, progresu ne'ebe importante tebes husi planu Governu Konstitusional ba dawalu, hodi hadia ita nia administrasaun suku sira, atu bele fasilita suku sira nomós atu halo atendimentu ba ita nia komunidade sira. Iha aktividade ikus liu mak ohin hau mai iha ne'e, atu halo inagurasaun ba kontrusaun aula eskola ho ninia sala hamutuk 3, iha ensinu Báziku Filial Tiarlelo nian, ne'ebe mak hetan kontrolu husi Programa Nasional ba Dezenvolvimentu Suku (PNDS) ho montante orsamentu hamutuk Dolar Amérikanu rihun 40, ne'ebe kompostu husi sala 3 , kompletu ho fasilidade sira mak hanesan Kadeira no meza,atu nune'e Koordenador Eskola ho nia professor nain 6, atu bele hanorin alunu hamutuk 147, iha ensinu baziku filial Tiarlelo, nune'e mós hola parte iha ensinu baziku sentral Tiarlelo nian. Governante ne'e mor realsa liu tan kata, Ida nee mak progresu ne'ebe ita halo hodi Dezenvole no fasilita labarik sira iha área ida nee, atu sira bele asesu ba Edukasaun. tuir Ministru, Ita hotu hatene katak Governu Konstitusional ba da VIII nia mandatu iha tinan 5 nia laran, tenki esforsu hodi garante infraestrutura sira ba iha eskola hahu husi Pre-Primária to'o ensinu báziku sira hotu, atu bele iha fasilidades ida ne'ebe adekuadu.
Tiarlelo suco.png
Landkarte des Sucos Tiarlelo
Tiarlelo 2017-04-15 2.jpg
(c) José Fernando Real, CC BY-SA 4.0
Wohnhaus in Tiarlelo, Atsabe, Ermera, Osttimor
Tiarlelo 2017-04-15.jpg
(c) José Fernando Real, CC BY-SA 4.0
Wohnhaus in Tiarlelo, Atsabe, Ermera, Osttimor