AGAD List starszych kantoru hanzeatyckiego w Brugii do Rady Starego Miasta Torunia

Treść:
List starszych kantoru hanzeatyckiego w Brugii do Rady Starego Miasta Torunia, w którym – na skutek skarg władz miasta Brugii – proszą oni o sprawdzenie podejrzewanych o fałszowanie futer toruńczyków: majstra kuśnierskiego Petera der Roede i czeladnika Heinricha von Steen. Jako dowód fałszerstwa dołączono kawałek skórki wiewiórczej sfałszowanej na sobolą.
Komentarz:
W okresie średniowiecza Toruń pełnił bardzo ważną rolę w handlu dalekosiężnym, czemu sprzyjało korzystne położenie miasta na skrzyżowaniu głównych traktów handlowych, na granicy państwa krzyżackiego z Polską i Mazowszem. Toruń już w XIII w. nawiązał ścisłą współpracę z Hanzą – organizacją będącą początkowo związkiem kupców, a następnie miast, przede wszystkim z południowych wybrzeży Bałtyku. Na czele Hanzy stała Lubeka, a należały do niej głównie miasta niemieckie oraz zachodniopomorskie, pruskie, inflanckie i niektóre polskie. Miasta zrzeszone w tym związku opanowały całkowicie handel w krajach położonych nad Bałtykiem i Morzem Północnym. Toruń w ciągu XIV w. odgrywał w Hanzie ważną rolę: przedstawiciele miasta uczestniczyli w zjazdach hanzeatyckich i działaniach polityczno-militarnych związku, a w toruńskim Ratuszu Staromiejskim przechowywane było archiwum Hanzy pruskiej. Jednak już w XV w. miasto utraciło swoją pozycję na rzecz Gdańska. W okresie średniowiecza Toruń pełnił głównie rolę pośrednika w tranzycie międzynarodowym między Polską, Rusią, Węgrami a Europą Zachodnią, z drugiej jednak strony w samym mieście powstało dobrze rozwinięte centrum produkcji rzemieślniczej. Kupców toruńskich szczególnie silne więzi handlowe łączyły z Flandrią, w tym z Brugią, gdzie w przeciągu XIV w. toruńczycy sprawowali często funkcje starszych w tzw. kantorze - przedstawicielstwie handlowym Hanzy, ale handel prowadzono również z innymi miastami Hanzy. Z zachodu przywożono głównie sukno flamandzkie i angielskie, sól oraz śledzie. W odwrotnym kierunku wywożono zaś przede wszystkim wosk, popiół drzewny (potaż), miedź oraz produkty leśne, w tym drewno (do budowy statków), smołę i miód, a od XV w. również zboże. Oprócz wosku najbardziej cenionym towarem były skóry zwierząt futerkowych (przeważnie łasic i zajęcy), które w dużych ilościach wysyłane były głównie do Flandrii.
Prezentowany dokument jest świadectwem ścisłych kontaktów handlowych Torunia z Brugią, a ponadto prawdopodobnie jedynym zachowanym w Europie tego rodzaju “listem z załącznikiem” z okresu średniowiecza. Skarga kantoru brugijskiego była nawet przedmiotem obrad sejmu stanów pruskich w Malborku w 1448, gdzie jednogłośnie ustalono, że towary powinny być wytwarzane zgodnie z przyjętym prawem. Proceder fałszerstwa futer był w tym czasie powszechnie uprawiany na terenie całych Prus: futra farbowano lub doszywano do wartościowych fragmentów gorsze jakościowo. Trudnili się tym głównie “partacze” – producenci spoza murów miejskich. Na nieuczciwych rzemieślników zwykle nakładano karę grzywny, a fałszywe produkty rozdawano ubogim. W toruńskim cechu kuśnierskim funkcjonowała wewnętrzna kontrola jakości towarów, a szczególnie najdroższych gatunków futer: gronostajów, popielic, kun, łasic i bobrów. W I połowie XV w. wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego dwukrotnie wydawali zakaz handlu fałszywymi futrami pod groźbą utraty wyrobów. Statut toruńskiego cechu kuśnierskiego z XVI w. powtórzył dawne postanowienia, zabraniając sprzedaży i wyrobu futer ze zdechłych zwierząt, podrabiania futra jednego zwierzęcia pod inne oraz użytkowania gorszych części skórek. Także futra przywożone przez innych kupców na jarmarki podlegały surowej kontroli jakości, przeprowadzanej przez toruńskich cechmistrzów, którzy mieli prawo konfiskowania fałszywych wyrobów. Ponawianie zakazów fałszerstwa świadczy jednak o tym, że proceder ten był zjawiskiem częstym i niełatwym do kontrolowania.
Opis zewnętrzny: Oryginał, jęz. niemiecki, 1 karta papierowa o wymiarach 288x288 mm, resztki trzech pieczęci na odwrocie,
Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu., Akta miasta Torunia, Kat. I, sygn. 1667.
Autor komentarza: Beata Herdzin, Witold Szczuczko