Nuno-Mogue

Nuno-Mogue
Traditionelle Hütten in Morocati (2010)
Daten
Fläche31,93 km²[1]
Einwohnerzahl4.175 (2015)[1]
Chefe de SucoHilario da C. B. Soares
(Wahl 2016)
AldeiasEinwohner (2015)[1]
Hato-Seraquei247
Hatu-Builico1583
Laqueco241
Lebulau735
Mausoromata106
Nuno-Mogue-Lau413
Queorema206
Tucaro644
Der Suco Nuno-Mogue.
Nuno-Mogue
Koordinaten: 8° 58′ S, 125° 31′ O

Nuno-Mogue (Nuno Mogue, Nunomogue, Nunu Mogue, Nonomogue) ist ein osttimoresischer Suco im Verwaltungsamt Hatu-Builico (Gemeinde Ainaro).

Geographie

Nuno-Mogue
OrtePosition[2]Höhe
Airema8° 53′ S, 125° 34′ O2152 m
Hatu-Builico8° 54′ S, 125° 31′ O1919 m
Laqueco8° 53′ S, 125° 32′ O2053 m
Lebulau8° 56′ S, 125° 32′ O982 m
Leobutu8° 57′ S, 125° 32′ O948 m
Mausoromata8° 53′ S, 125° 31′ O1950 m
Morocati8° 55′ S, 125° 31′ O1980 m
Nuno-Mogue8° 58′ S, 125° 31′ O900 m
Nuno-Mogue-Lau8° 57′ S, 125° 32′ O932 m
Queorema8° 53′ S, 125° 32′ O2111 m
Tual-Rem8° 56′ S, 125° 31′ O1845 m
Tucarocoiloco8° 57′ S, 125° 31′ O1269 m
(c) Isabel Nolasco, CC BY-SA 4.0
Marienaltar unterhalb des Tatamailaus

Nuno-Mogue bildet den Nordwesten des Verwaltungsamtes Hatu-Builico. Östlich liegt der Suco Mulo und südöstlich der Suco Mauchiga. Die Grenze zu Mauchiga bildet der Fluss Belulik und der Großteil der Grenze zu Mulo wird durch dessen Quellfluss Tolemau (Telemau) gebildet. Im Südwesten befindet sich der Suco Manutaci (Verwaltungsamt Ainaro), mit dem Zufluss Gourete als Teil der Grenze. Im Norden liegen die Sucos Liurai und Horai-Quic, die zum Verwaltungsamt (Verwaltungsamt Maubisse) gehören. Im Westen grenzt Nuno-Mogue an die Gemeinde Ermera, mit dem Suco Baboi Leten (Verwaltungsamt Atsabe) und nördlich dem Suco Catrai Caraic (Verwaltungsamt Letefoho).[3][4] Nuno-Mogue hat eine Fläche von 31,93 km².[1] und teilt sich in die acht Aldeias Hatu-Builico (Hato-Builico), Hato-Seraquei (Hatu-Seraquei, Hato Seraq), Laqueco (Laquico), Lebulau (Lebu-Lau, Lebo-Lau, Lepulau), Mausoromata (Mausoro-Mata, Mausoro Mata), Nuno-Mogue-Lau (Nunu-Mogue Lau, Nonomoguelao), Queorema (Qeorema, Queo-Rema) und Tucaro.[3][5]

Größter Ort ist Hatu-Builico im Norden des Sucos, der Hauptort des Verwaltungsamtes. Er liegt 1919 m (anderen Angaben nach 2155 m) über dem Meer und ist damit einer der höchstgelegenen und durchschnittlich auch der kälteste Ort des Landes. Von hier aus führt innerhalb von zweieinhalb Stunden die leichteste Route auf den Tatamailau (2963 m), Osttimors höchsten Berg. Neben zwei Grundschulen und einem Hospital befinden sich in dem Ort der Sitz des Verwaltungsamtes Hatu-Builico, der Markt Nuno-Mogue und eine Pousada. Im Süden des Ortes liegt der Friedhof. Nach Hatu-Builico führen von Norden kommend größere Straßen aus Maubisse und der Gemeinde Ermera. Eine direkte Verbindung mit den Siedlungen im Süden des Sucos fehlt.[3]

Nördlich von Hatu-Builico liegen die Orte Mausoromata, mit der Kirche von Nuno-Mogue, und Laqueco. Die Straße durchquert ein kleines Stück vom Suco Mulo, bevor sie weiter östlich den Ort Queorema erreicht, der früher zu Mulo gehörte. Das Dorf verfügt über eine Grundschule. Weiter östlich liegt der Weiler Airema.[3]

Das Dorf Nuno-Mogue liegt in der Südspitze des Sucos, an der Mündung des Gourete in den Belulik. Im Ort gibt es eine Grundschule. Auf einer Brücke überquert hier die Überlandstraße von Ainaro nach Dili den Gourete.[3]

Die Überlandstraße von Ainaro nach Dili führt parallel zum Belulik durch den Südwesten des Sucos. An ihr liegen neben dem Dorf Nuno-Mogue die Orte Nuno-Mogue-Lau, Leobutu und Lebulau. Hier verlässt die Straße den Suco über eine Brücke über den Telemau. Zwischen den Dörfern Nuno-Mogue und Hatu-Builico liegen die Ortschaften Morocati, Tual-Rem und Tucarocoiloco (Tukarocoiloco). Tucarocoiloco und Tual-Rem verfügen jeweils über eine Grundschule.[3][6] Östlich von Tual-Rem befindet sich der Wasserfall Dokomali, dem der Telemau herabstürzt.[7] Um den Berg Saboria (2495 m, !491.1263895625.537778508° 52′ S, 125° 32′ O), an der Grenze zum Suco Liurai liegt ein Wildschutzgebiet.[8]

2021 war der Suco noch ohne Anschluss an das Stromnetz.[9]

Einwohner

Frauen in Festtagskleidung (2021)

Im Suco leben 4175 Menschen (2015), davon sind 2093 Männer und 2082 Frauen. Die Bevölkerungsdichte beträgt 130,8 Einwohner/km². Im Suco gibt es 654 Haushalte.[1] Über 55 % der Einwohner geben Mambai als ihre Muttersprache an. Über 40 % sprechen Tetum Prasa.[10]

Geschichte

Am 20. August 1982 griffen FALINTIL-Kämpfer, unterstützt von Bewohnern Mauchigas und Dares, die Koramil und Polizei in Hatu-Builico an. Dies war Teil des Cabalaki-Aufstands bei dem mehrere indonesische Stützpunkte in der Region gleichzeitig attackiert wurden.[11][12][13]

Nach Missernten kam es 2006 in der Region zu einer Nahrungsmittelknappheit.

Am 22. April 2010 wurde ein traditionelles, heiliges Haus (Lulik Lokometa-Darlau Nunufu) neu eingeweiht. Der Wiederaufbau ist Teil eines gemeinsamen Projekts des Staatssekretäriats für Kultur und der amerikanischen Botschaft zur Wiederherstellung von Heiligen Häusern in verschiedenen Landesteilen. Ziel war es, die traditionelle Architektur als Teil der lokalen Kultur zu erhalten. Die rund Hütte steht auf Stelzen. Der Innenraum befindet sich unter dem Strohdach und ist über eine Leiter aus Baumstämmen zu erreichen.[14]

Politik

Bei den Wahlen von 2004/2005 wurde António Menezes Lopes zum Chefe de Suco gewählt[15] und 2009 in seinem Amt bestätigt.[16] Bei den Wahlen 2016 gewann Hilario da C. B. Soares.[17]

Weblinks

Commons: Nuno-Mogue – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien

Einzelnachweise

  1. a b c d Direcção-Geral de Estatística: Ergebnisse der Volkszählung von 2015, abgerufen am 23. November 2016.
  2. Atlanten der zwölf Gemeinden und der Sonderverwaltungsregion Osttimors, Stand 2019 (Direcção-Geral de Estatística DGE).
  3. a b c d e f Direcção-Geral de Estatística: Atlas der Gemeinde Ainaro, abgerufen am 28. Dezember 2021.
  4. Timor-Leste GIS-Portal (Memento vom 30. Juni 2007 im Internet Archive)
  5. Jornal da Républica mit dem Diploma Ministerial n.° 199/09 (Memento vom 3. Februar 2010 im Internet Archive) (portugiesisch; PDF-Datei; 315 kB)
  6. UNMIT: Timor-Leste District Atlas version02, August 2008 (Memento vom 3. Dezember 2011 im Internet Archive) (PDF-Datei; 570 kB)
  7. Konstantin Vilkov: Tiris Dikomali waterfall near Nunumoge, Ainaro., abgerufen am 20. April 2017.
  8. UNTAET Reulation No. 2000/19 - On protected places (Memento vom 18. Oktober 2000 im Internet Archive) (PDF-Datei; 39 kB)
  9. Tatoli: Cinco sucos em Ainaro sem electricidade, 19. November 2021 (Memento des Originals vom 20. November 2021 im Internet Archive)  Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/tatoli.tl, abgerufen am 20. November 2021.
  10. Ergebnisse des Zensus 2010 für den Suco Nuno-Mogue (tetum; PDF-Datei; 7,82 MB)
  11. „Chapter 7.4 Arbitrary detention, torture and ill-treatment“ (Memento vom 4. Februar 2016 im Internet Archive) (PDF; 2 MB) aus dem „Chega!“-Report der CAVR (englisch)
  12. 6.4 Mauchiga case study: a quantitative analysis of violations experienced during counter-Resistance operations (Memento vom 4. Februar 2016 im Internet Archive) (PDF; 456 kB) aus dem Abschlussbericht der Empfangs-, Wahrheits- und Versöhnungskommission von Osttimor (englisch)
  13. Chapter 7.7: Sexual Violence (Memento vom 4. Februar 2016 im Internet Archive) (PDF; 1,2 MB) aus dem Abschlussbericht der Empfangs-, Wahrheits- und Versöhnungskommission von Osttimor (englisch)
  14. Timor-Leste Gouvernment, 22. April 2010, Inauguration of Sacred House of Suco of Nunu Moge, on the district of Ainaro
  15. Secretariado Técnico de Administração Eleitoral STAE: Eleições para Liderança Comunitária 2004/2005 – Resultados (Memento vom 4. August 2010 im Internet Archive)
  16. Secretariado Técnico de Administração Eleitoral STAE: Eleições para Liderança Comunitária 2009 – Resultados (Memento vom 4. August 2010 im Internet Archive)
  17. Jornal da República: Lista Naran Xefe Suku Eleito 2016, 2. Dezember 2016@1@2Vorlage:Toter Link/www.mj.gov.tl (Seite nicht mehr abrufbar, Suche in Webarchiven Info: Der Link wurde automatisch als defekt markiert. Bitte prüfe den Link gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis. , abgerufen am 17. Juni 2020.

f1Symbol einer Weltkugel Karte mit allen Koordinaten: OSM | WikiMap

Auf dieser Seite verwendete Medien

Life in the clouds. traditional huts near Hatu Builico, Ainaro, Timor-Leste.jpg
Autor/Urheber: Colin Trainor, Lizenz: CC BY-SA 3.0
Life in the clouds. traditional huts near Hatu Builico, Ainaro, Timor-Leste
Nuno-Mogue suco.png
Landkarte des Sucos Nuno-Mogue
Virgin Mary in an altar in Hato Builico.jpg
(c) Isabel Nolasco, CC BY-SA 4.0
Virgin Mary in an altar in Hatu-Builico, at Ramelau's foothills.
2021-05-24 Nuno-Mogue.jpg
KOMUNIDADE MAKA TENKE SAI NAIN BA DEZENVOLVIMENTU TURIZMU KOMUNITÁRIU

Ohin loron segunda-feira, 24 Maiu 2021; Ministériu Turizmu, Komérsiu no Indústria, lansa tán Sub-programa Dezenvolvimentu, no Estabelesimentu Grupu Traballu Turizmu Komunitáriu, iha Suco Nunu-Mogue, Postu Administrativu Hato-Builico, Munisipiu Ainaro. Iha seremonia lansamentu ne'e, Ministru Turizmu Komérsiu no Indústria, Dr. José Lucas do Carmo da Silva, hamutuk ho Vise Ministra Turizmu Komunitária no Kulturál, Dra. Inácia da Conceição Teixeira, fó posse ba Prezidente ho membru Konsellu Konsultivu nain ne'en (6), nomós grupu Ast Rabeka simu posse nudar Grupu Traballu Turizmu Komunitáriu iha Suco Nunu-Mogue. Wainhira seremonia lao hela, iha ajenda bem vindu, Xefe Suco Nunu-Mogue, Sr. Hilario da Conceição hatete; hanesan autoridade lokál sente kontente no agradese ho vizita husi Ministru MTCI ho Vise Ministra nian, hodi implementa projetu turizmu komunitáriu iha fatin refere. "Objetivu husi vijita Suco Nunu-Mogue ne'e, hodi fo tomada de posse ba Prezidente no membru Konsellu Konsultivu, no estabelese grupu traballu turizmu komunitáriu, tanba turizmu komunitáriu nia konseitu ne'e rasik maka oinsá komunidade maka tenke sai nain ba dezenvolvimentu turizmu ne'e, ho grupu rua ne'ebé simu posse ba loron ohin nia papél importante tebes, ho nunee Ministru nia lia menon; simu responsabilidade ohin ne'e katak sira sei hamosu ideia atividade konseitu orijen turizmu Nunu-Mogue nian". Hatete Ministru MTCI iha intervista ho jornalista depois de seremonia.

Mídia MTCI